Helden van Iran: Shahla Sherkat

Zoals verschenen in Charlie in februari 2015.

Shahla Sherkat weigert zichzelf monddood te laten maken.

Charlie gaat op zoek naar mensen die zich uitzonderlijk dapper, vooruitstrevend of kwetsbaar hebben getoond en nemen hen op in onze ere-galerij van Helden.

In de nasleep van de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo, ging ik verbijsterd door de gebeurtenissen op zoek naar duiding en antwoorden. Zo botste ik op Shahla Sherkat. Ik had nooit eerder van haar gehoord, hoewel ze de eerste Iraanse vrouw is die in 2005 de Courage in Journalism Award kreeg:

“The Courage in Journalism Awards honor women journalists who set themselves apart by their extraordinary bravery. Facing and surviving danger to uncover the truth, they raise the bar for reporting under duress.
We also recognize the pioneers who kicked down barriers to make it possible for women all over the world to find their voices and make them heard. Lifetime Achievement Award winners persevered, opening doors for future generations to make a difference.”

Shahla Sherhat via Radio Zamaneh

Mijn nieuwsgierigheid werd gewekt. Ik begon te graven.

Shahla Sherkat riskeert dagelijks haar leven om de zwaksten van haar samenleving, de vrouwen, een stem te geven. Ze is de oprichtster van het enige vrouwenmagazine in Iran en leeft elke dag met angst voor de conservatieve leiders en extreme fundamentalisten. Dat ze haar leven riskeert, mag letterlijk genomen worden. Denk maar aan voorbeelden als de Pakistaanse Nobelprijswinnares Malala Yousafzai of meer recent: de Saoedische blogger Raif Badawi die in de gevangenis zit te wachten op duizend zweepslagen.

 

Iran voor 1979

Shahla Sherkat, geboren in 1956, heeft nog het gematigde klimaat in Iran van vóór 1979 meegemaakt. Ze weet zeer goed dat het ooit anders was en leeft met de hoop dat het ooit weer zo wordt.

Ze begon haar carrière als journaliste bij het, ondertussen opgedoekte, vrouwenmagazine Rah-e Zeynab. Dat werd echter uitgegeven door de overheid en dus zwaar gecensureerd.

Daar kon zij zich als voorvechtster van vrouwenrechten niet langer mee verzoenen. In 1997 besliste Sherkat om haar eigen vrouwenmagazine, Zanan, (‘vrouw’ in het Farsi) uit te geven. Ze begon alleen maar vond na een jaar, ondanks het moeilijke klimaat en de reële kans op een gevangenisstraf, meer dan twintig vrouwen bereid om voor Zanan te schrijven. Zanan werd geen beautymagazine met handige modetips en smakelijke recepten maar het eerste onafhankelijke blad dat zich sinds de revolutie van 1979 op gedurfde vrouwenonderwerpen concentreerde en de taboes niet schuwde. De journalistes van Zanan schreven over scheiding, HIV/AIDS, prostitutie, huishoudelijk geweld, voogdijkwesties, genderdiscriminatie en de plaats van de vrouw in de Iraanse samenleving.

Het magazine portretteerde de bittere realiteit van het dagelijkse leven voor de Iraanse vrouw. Titels als ‘Vrouwelijke studenten achter onzichtbare barrières’, ‘Vrouwenzaken hebben geen prioriteit’, ‘Waarom worden vrouwen minder goed betaald dan mannen?’ of nog ‘Man: partner of baas?’ spreken voor zich.

Er was dan ook een continue dreiging van bij de oprichting. De bureaus van Zanan werden eind jaren ‘90 vernietigd door een groep fundamentalisten die vond dat het blad een protestbeweging vormde tegen de regering. Shahla Sherkat had de moed om met haar aanvallers in dialoog te treden en sprak zes uren met hen vooraleer ze het gebouw verlieten. De politie is nooit willen tussenkomen.

Deze journalistes voerden niet alleen strijd tegen de dictatoriale, corrupte overheid en de streng gelovigen maar ook tegen conservatieve vrouwen die het feminisme stigmatiseren. Als gescheiden, alleenstaande moeder en opgeleide vrouw werd Sherkat extra geviseerd en bijna beschouwd als een veruiterlijking van ‘het kwaad’. Velen zijn immers van mening dat het feminisme iets westers is en dat vrouwenrechten sowieso indruisen tegen de islamitische waarden.

In 2008 bereikte de onderdrukking een dieptepunt. Na 16 jaar werd Zanan bij wet verboden.

In een interview beschreef Shahla Sherkat haar gemis als volgt:

“Every day I arrive at work (at a company) but a piece of the puzzle of my being has been lost. It has been two years since they have taken from our family my 16-year-old daughter Zanan. I have walked up and down many stairs and corridors to find my lost one. But have not had any success.”

Maar in 2014 begint er plots van alles te bewegen in Iran. In het voorjaar worden Pharrell Williams fans gearresteerd nadat ze een filmpje van zichzelf, dansend op ‘Happy’, gepost hebben op YouTube. De wereld reageert geschokt op de gevangenisstraffen en zweepslagen die deze jonge mensen te wachten staan. Onder internationale druk wordt dat vonnis uiteindelijk omgezet naar voorwaardelijke straffen maar het voorval zet een kettingreactie van online acties in gang.

Zo worden er ook nu nog dagelijks foto’s van ‘hijabvrije’ Iraanse vrouwen gepost op de Facebookpagina ‘My Stealthy Freedom’, een campagne die is opgestart door de in Londen gevestigde Iraanse journaliste Masih Alinejad. Zij richt zich niet per se tegen de hoofddoek maar pleit voor de keuzevrijheid van vrouwen. De Facebookpagina toont ondertussen reeds duizenden foto’s en kreeg op enkele maanden tijd al meer dan 750 000 likes.

In dit klimaat vindt Shahla Sherkat nieuwe moed om haar magazine terug op te nemen. In mei 2014 lanceert zij het onder de naam Zanan-e Emruz of ‘Vrouwen Vandaag’.

Duidelijker dan ooit tevoren schuift Sherkat haar missie naar voren: het invoeren en versterken van vrouwenrechten in Iran. Zanan-e Emruz brengt opnieuw sterke interviews met vrouwenrechtenactivisten in Iran, bespreekt internationale vrouwenthema’s en publiceert artikels met titels als: ‘Waarom zijn mannen zich niet bewust van hun agressie naar vrouwen toe?’, ‘Waarom zijn er amper sportvrouwen in Iran?’, ‘Vrouwenstemmen worden niet gehoord in het Iraanse parlement’, ‘Het onrecht van vrouwelijke fabrieksarbeidsters in Iran’ enzovoort.

Het magazine stelt de verschrikkelijke en dikwijls schrikwekkende omstandigheden waarin Iraanse vrouwen moeten leven, aan de kaak. Shahla Sherkat zegt zelf: “Zana-e Emruz has become a space for Iranian women to discuss and reflect on women’s issues. It reflects the concerns of half of the country’s population.”

Sherkat weigert zichzelf, en met haar iedere Iraanse vrouw, monddood te laten maken. Een van de covers van haar magazine symboliseert hoe zij de Iraanse vrouw weer een stem probeert te geven.

Deze vrouwen zijn dan ook échte ‘Charlies’. Ze vechten voor vrijheden waar onze grootmoeders en moeders voor gestreden hebben. Wij profiteren daar nu nog van maar durven dat als ‘vrije vrouwen’ te dikwijls vergeten. Laten we ons dus bewust blijven van het dagelijkse gevecht dat sommige vrouwen leveren om gewoon ‘vrouw’ te mogen zijn. En laten we de hoop nooit verliezen dat de Iraanse en alle andere onderdrukte vrouwen ooit zonder angst kunnen leven, schrijven en lezen.

 

Facebookpagina ‘My Stealthy Freedom’

 

 

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.